Elke nieuwe technologie die we als mens ontwikkelen, doet eigenlijk maar één ding: ze geeft ons een hefboom.
Een bril laat ons scherper zien, een ploeg laat ons meer land bewerken met minder rugpijn, en een weefgetouw maakt van onze handarbeid een industrieel meesterwerk. Technologie zet ons werk in de zesde versnelling en zorgt dat we verder, sneller, beter kunnen.
En nu is daar AI, een hefboom voor ons denken. Een soort tractor, maar dan voor ons brein. Of, zoals Steve Jobs ooit poëtisch zei: “A bicycle for the mind.”
Maar met een spade ga je geen wedstrijd winnen tegen een tractor met ploeg. Je wordt lachend voorbijgestoven. Dus waarom proberen we in godsnaam als mens in competitie te gaan met technologie? AI kan razendsnel rekenen, analyseren, patronen spotten en op basis daarvan keuzes maken. Prima, laat ’m dat lekker doen. Dat scheelt ons eindeloos Excel-sheets doorspitten en PowerPoint-diagrammen hertekenen. Maar dat betekent niet dat wij overbodig worden. Integendeel.
De mens moet zich op het meta-niveau zetten
Als technologie ons denken een zetje geeft, dan moeten wij ons op het niveau daarboven plaatsen. In plaats van zelf de uitvoerende te willen zijn, moeten we de regie pakken. De sturende rol. Maar wat als AI nóg een stap verder gaat? Wat als de komende generatie AI-agenten niet alleen uitvoert, maar ook beslissingen neemt? Geen paniek, we hoeven nog steeds geen ontslagbrief in te leveren.
Want niet alle beslissingen zijn hetzelfde. Er zijn twee soorten:
1. De rationele beslissing: hier zijn alle factoren objectief af te wegen. Met genoeg data en rekenkracht is er een duidelijke winnaar. Beslissing A is aantoonbaar beter dan beslissing B. Dit is het terrein waar AI kan schitteren. “Wat is de optimale route?” “Welke klantsegmenten leveren de meeste ROI op?” “Hoe vermijden we dat Elon weer iets geks tweet?” Geef AI die puzzels maar, daar zijn we straks veel sneller klaar mee.
2. De irrationele beslissing: hier wordt het leuk. Dit zijn de keuzes waar geen objectieve waarheid is. Waar A en B allebei goed zijn, maar anders. Waar emoties, waarden en intuïtie een rol spelen. Hier komt het menselijke brein tot zijn recht. Het is een keuze tussen twee paradoxale opties, waar empathie, gut-feeling en onze glorieuze menselijke faalbaarheid het verschil maken. Want zeg nou zelf, hoe logisch voelt liefde? Of kunst? Of het kiezen van de perfecte pizzeria voor je eerste date?
Algoritmes snappen geen grijstinten
Een algoritme of computer kan simpelweg niet omgaan met paradoxen. Het zit niet in hun aard. Ze zijn gebouwd op nul en één, op zwart en wit. Een beslissing die beide kanten van een medaille moet begrijpen, laat staan voelen, is voor hen onoplosbaar. AI zoekt altijd naar structuur, naar de ene waarheid die alle anderen overtroeft. Maar een paradox heeft geen één waarheid. Het vraagt om nuancering, om empathie, om een menselijke blik die niet schrikt van een grijstint meer of minder. En juist daar komen wij in beeld.
Mens-zijn = omgaan met paradoxen
De kern van mens-zijn zit precies hier: omgaan met tegenstellingen. We kunnen twee tegengestelde gedachten tegelijk in ons hoofd houden zonder gek te worden. (“Ik ben gelukkig en gestrest.”) Dat kunnen algoritmes simpelweg niet. Hoeveel machine learning je er ook tegenaan gooit, paradoxen zijn geen som die je even oplost.
En nog belangrijker: bij irrationele beslissingen hoort verantwoordelijkheid. Zoals IBM in 1979 al scherp stelde: “A computer can never be held accountable, therefore a computer must never make a management decision.” Een AI maakt misschien een rationele keuze, maar wie pakt de verantwoordelijkheid als het fout gaat? De serverkast?
Omarm de hefboom, blijf sturend
Dus laten we AI omarmen. Laat het onze tractor voor denkwerk zijn, onze fiets voor het brein. Geef het de rationele beslissingen, de optimalisatie, de cijfers. Maar laten we tegelijk helder zijn over de rolverdeling. Als het gaat om paradoxen en keuzes zonder objectieve waarheid, pakken wij het stuur. Want dat is waar wij floreren. En ja, dat betekent dat we onszelf moeten trainen in dit soort keuzes. Niet alleen met onze hersenen, maar ook met ons hart.
Laat AI de hefboom zijn, maar laten wij de hefboom bedienen. Zo blijven we menselijk, midden in de technologie. Want laten we eerlijk zijn: iemand moet ook bepalen welke kant die tractor eigenlijk op moet rijden. 🚜